Thompson's loodvrije emails voor Plique-à-Jour

Dorothy Cockrell
(Eerder gepubliceerd in het blad van The Guild of Enamellers)

Diegenen onder ons die lesgeven aan jonge kinderen of aan studenten krijgen tegenwoordig steeds het advies om loodvrije emails te gebruiken. Vaak echter denken zij dat deze lang niet zo mooi zijn als de loodhoudende equivalenten, vooral als het gaat om rode en gele tinten. Zelf heb ik een workshop gevolgd die gegeven werd door Marek Kropelnicki, tijdens de jaarlijkse emailbijeenkomst van The Guild of Enamellers, en omdat ik in het bezit was van een proefpakketje Thompson emailpoeders ben ik daarmee proeven gaan doen om beide emailkwaliteiten te kunnen vergelijken.

De catalogus van Thompson toont hoe de kleuren van de emails eruit zien op zilver, koper, tombak en goud, maar laat de ware kleur van het gesmolten email zonder ondergrond niet zien. Het lijkt erop dat de smeltpunten lager zijn dan die van de loodhoudende emails (tussen de 700 - 750°C) dus dat zou wel eens een voordeel kunnen zijn bij het werken op zilver, want bij hogere smeltpunten bestaat de kans dat je je zo concentreert op het helder krijgen van het email dat je vergeet het smeltpunt van het zilver in de gaten te houden.

Ik heb eerst overwogen om mijn monsters te maken op mica, dus zonder een metalen frame, maar besloot toch tot het gebruik van zilveren frames omdat ik wilde weten of het zilver met de kleuren, speciaal met de rode, zou reageren. En om te voorkomen dat er mica zou blijven kleven aan het email waardoor de kleur zou kunnen veranderen, koos ik voor de 'suspension technique' (d.i. het aanbrengen van nat-aangemaakte emailpoeders in de openingen, zonder ondergrond).

Voor de frames gebruikte ik 0.9 mm dik sterling zilver met 3 gaatjes die een diameter hadden van respectievelijk 2 mm, 3 mm en 4 mm. Hier ontstonden variaties in tint: in de kleinere gaatjes werd de kleur donkerder dan in de grotere. Voor deze proeven gebruikte ik 80 mesh email, maar kleine brokjes die waarschijnlijk helderder kleuren zullen geven, zijn ook bij Thompson verkrijgbaar.

De codenummers van de Thompson emails geven een indicatie van de diepte van de kleur. De catalogus stelt: Alle emailproducten in deze catalogus hebben een praktische code waarbij het nummer het type en de kleur van het email aangeven. Het 'duizend-cijfer' geeft het type email aan, het 'honderd-cijferr' geeft de kleur. De laatste twee cijfers geven de tint aan, dus hoe licht of hoe donker de kleur is. Daardoor vroeg ik me af of geschiktheid voor plique-à-jour uit deze codering af te leiden zou zijn, maar al gauw bleek dat de codenummers eigenlijk alleen binnen een bepaalde groep nuttig zijn. Het is wel zo dat alle nummers die eindigen in getallen onder de 30 veilig zijn, maar er zijn toch, in bepaalde groepen, ook geschikte emails gevonden die evengoed voldeden.

Om te besluiten welke emails geschikt waren voor gebruik in plique-à-jour, hield ik ze tegen het licht om te zien of de kleur mooi was, en bij de rode kleuren keek ik of er een gele lijn ontstaan was op de plaatsen waar het email en het zilver elkaar raakten. Waar ik in mijn verslag zeg: 'maybe', dan bedoel ik daarmee dat ik het email aan de donkere kant vind, maar dat het mogelijk is dat het in een grotere opening, als er meer licht doorheen schijnt, wellicht beter voldoet. Als ik schrijf: 'fair', dan bedoel ik dat - volgens mij- deze emailkleur wel gebruikt kan worden in een grotere opening maar dat ik hem toch wat saai vind, of aan de donkere kant, en dat het voor mij althans geen eerste keuze zou zijn.

Het gebruik van de loodvrije emails was net zo makkelijk als dat van de loodhoudende emails, en ik was bij deze monsters niet bang om ze iets langer in de oven te leggen om ze volledig te laten smelten - het zilver hield zich daarbij prima.

Veel van de kleuren kwamen werkelijk prachtig uit de oven, en dat gold met name voor de blauwe emails, de groene en de goudbruine kleuren. Zoals ik al had verwacht door de codering van de gele emails, vond ik de resultaten daarmee minder interessant. # 2210, soft yellow*, vond ik voor mijn doel te licht; # 2215 egg yellow* was wel aardig en de geel-groene kleuren # 2220, # 2222, # 2230 waren allemaal mooi, maar er zat weinig verschil in de tinten.
* In sommige oudere kleurenkaarten zijn de benamingen van deze twee gele emails p.o. verwisseld.

Er waren meer rode kleuren om uit te kiezen dan gele; sommige rode tinten waren een beetje blauwachtig, andere waren oranje, maar ik ontdekte een glorieuze kleur rood (Woodrow Red, # 2880) die ik werkelijk prachtig vond, maar helaas wel iets te donker voor gebruik in de plique-à-jour techniek. Op het raakvlak van het email en het zilver ontdekte ik geen gele lijntjes bij de roze kleuren # 2820, # 2825 en # 2837 en ook niet bij het rood van # 2880. Van de geteste kleuren bleken de meeste, tot # 2840, roze te worden. Bij de tinten waar wel gele lijntjes ontstonden op het raakvlak met het zilver waren deze lijntjes niet storend: je moest er naar zoeken om ze te kunnen zien.

Ik heb de kleuren niet vergeleken met hun loodhoudende equivalenten. Deze keer was ik er op uit om de Thompson emails op zichzelf te testen, zonder een metalen basislaag die van invloed zou kunnen zijn op de kleuren. Maar in de naaste toekomst wil ik toch de loodhoudende brokjes email die ik tot op heden gebruikte vergelijken met de loodvrije brokjes van Thompson.

Het Testen van de Thompson Emails voor Plique-à-Jour (werkwijze)
Alle proeven werden gedaan op sterling zilver - 0,9 mm dik.
Grootte van de monsters: 1,5 cm x 0,75 cm; drie ronde gaatjes geboord: 2, 3 en 4 mm doorsnede.
Korrelgrootte van de gebruikte emailpoeders: als aangeleverd ( 80 mesh). Gewassen, en met een fijne penseel nat in de gaatjes aangebracht, zonder mica te gebruiken. Gebrand tot het er uitzag als 'suiker' en daarna, indien nodig, bijgevuld. In de meeste gevallen was drie keer vullen nodig om een enigszins hol oppervlak te krijgen.
De gebruikte oven was een Flamefast Mini Kiln (gasoven) zonder temperatuur controle. Deze oven bereikt een werktemperatuur van ongeveer 800°C. Hij voldoet goed voor het werken in deze techniek omdat er een opening is aan de bovenkant van de deur, waardoor men het brandproces in de gaten kan houden.

Sedert ik het bovenstaande artikel schreef, heb ik wat brokjes email van Thompson gekocht en daarmee heb ik twee paar oorbellen gemaakt. Het resultaat was precies wat ik ervan verwachtte: het email was iets helderder dan het effect dat ik kreeg met het emailpoeder. Ik ben dus blij met de resultaten. Ik denk echter dat ze niet even zuurbestendig zijn als de loodhoudende brokjes, want nadat ik ze 5 á 10 minuten in een zuurbad had gelegd leek het er een beetje dof uit te zien. Er waren twee ovengangen voor nodig om het email weer glanzend te krijgen. Ik zal dus in het vervolg geen zuurbaden meer gebruiken na de ovengang.

Klik hier voor de tabel met testresultaten.